Wat betekent het als een ster flikkert?
Wanneer je op een heldere nacht naar de sterrenhemel kijkt, valt het op dat sterren lijken te flikkeren. Dit fenomeen noemen we scintillatie. De meeste mensen associëren het met iets dat gewoon bij sterren hoort, maar er zit verrassend veel wetenschap achter dit simpele verschijnsel. De flikkering wordt veroorzaakt door de aardatmosfeer en de manier waarop het sterlicht zich een weg baant naar onze ogen.
Hoe ontstaat het flikkeren van sterren precies?
Sterrlicht legt miljoenen of zelfs miljarden kilometers af voordat het de aarde bereikt. Zodra het in onze atmosfeer komt, verandert alles. De dampkring bestaat uit verschillende lagen met variërende temperaturen en dichtheden. Wanneer het sterlicht hier doorheen komt, wordt het gebroken en verspreid door de bewegende luchtlagen. Dit zorgt ervoor dat de ster op verschillende momenten net iets anders lijkt te staan of van intensiteit verandert. Zo lijkt de ster dus te flikkeren.
Waarom flikkeren planeten minder dan sterren?
Een interessante observatie is dat planeten meestal niet lijken te flikkeren zoals sterren dat doen. Dat komt doordat sterren zo ver weg staan dat ze in onze ogen puntlichtbronnen zijn. Planeten daarentegen zijn veel dichterbij en vormen op microschaal een klein schijfje aan de hemel. Daardoor wordt hun licht minder beïnvloed door kleine atmosferische veranderingen. Dus hoewel ook planeten door de atmosfeer bekeken worden, is hun licht veel stabieler aan de hemel.
Wat kunnen we leren van flikkerende sterren?
De manier waarop sterren flikkeren kan veel onthullen over zowel de aarde als het heelal. Astronomen gebruiken de scintillatie bijvoorbeeld om informatie over de atmosfeer te verzamelen. In sommige gevallen geeft een afwijkende flikkering ook aanwijzingen over wat er rond een ster gebeurt. Zo kan een veranderlijke flikkering een teken zijn van een planeet die voor de ster langs beweegt, of van stofwolken of andere objecten in de buurt.
Kunnen we het flikkeren van sterren tegengaan in de astronomie?
Voor astronomen is het flikkeren van sterren geen gewenste eigenschap. Het belemmert namelijk scherp zicht op hemellichamen. Daarom maken moderne telescopen steeds vaker gebruik van adaptieve optiek. Dit zijn technieken waarbij de verstoringen van de atmosfeer realtime worden gemeten en gecompenseerd, zodat sterren scherp en stil lijken. Daarnaast worden veel observaties vanuit de ruimte gedaan, bijvoorbeeld met telescopen als Hubble en de James Webb Space Telescope, waar geen atmosfeer tussen zit.
Flikkerende sterren als poort naar nieuwe ontdekkingen
Hoewel het flikkeren van sterren voor de gemiddelde waarnemer vooral een esthetisch verschijnsel is, ligt er een boeiende wereld van wetenschap achter verscholen. Het helpt ons beter begrijpen hoe licht zich gedraagt, hoe onze atmosfeer in elkaar zit en zelfs hoe we objecten rondom verre sterren kunnen detecteren. Een simpele sterrennacht kan zo uitgroeien tot een les in astronomie en natuurkunde, gewoon met het blote oog vanaf de aarde.
