Wat is een nova?
Een nova is een astronomisch fenomeen waarbij een witte dwergster in een dubbelstersysteem tijdelijk veel helderder wordt. Dit gebeurt wanneer de witte dwerg materie aantrekt van een nabije begeleidende ster. Deze materie, voornamelijk waterstof, hoopt zich op aan het oppervlak van de witte dwerg en bereikt na verloop van tijd een kritische massa. De druk en temperatuur worden zo hoog dat er een thermonucleaire uitbarsting plaatsvindt. De opgehoopte materie explodeert, waardoor de ster plotseling veel helderder wordt. Een nova kan weken tot maanden zichtbaar zijn voordat de helderheid weer afneemt.
Wat is een supernova?
Een supernova is een krachtige en catastrofale explosie van een ster die zijn levenscyclus beëindigt. Er zijn meerdere typen supernovae, maar de meest voorkomende zijn type Ia en type II. Een type Ia-supernova ontstaat wanneer een witte dwerg te veel materie van een begeleidende ster binnenkrijgt en de kritische Chandrasekhar-limiet overschrijdt. Dit leidt tot een volledige vernietiging van de ster. Een type II-supernova vindt plaats wanneer een zware ster (meer dan acht keer de massa van de zon) door zijn kernbrandstof heen raakt en onder zijn eigen zwaartekracht instort. Het resultaat is een enorme explosie die vaak een neutronenster of zelfs een zwart gat achterlaat. Supernovae zijn veel krachtiger dan novae en kunnen enkele weken extreem helder zijn, soms helderder dan een heel sterrenstelsel.
Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen een nova en een supernova?
Oorzaak van de explosie
Het fundamentele verschil ligt in de oorzaak. Een nova ontstaat door een oppervlakkige thermonucleaire reactie op een witte dwerg. De ster zelf blijft grotendeels intact en het proces kan zich meerdere keren herhalen als de witte dwerg voldoende materie blijft verzamelen. Een supernova is daarentegen het einde van een ster en resulteert meestal in de vernietiging of transformatie van de oorspronkelijke ster.
Helderheid en energie
Supernovae zijn veel energieker dan novae. Een nova kan honderdduizend keer zo helder worden als normaal, terwijl een supernova miljarden keren helderder kan zijn dan de zon. Dit maakt supernovae zichtbaar over enorme afstanden in het heelal.
Herhaalbaarheid
Novae kunnen zich meerdere keren voordoen als de omstandigheden goed zijn. Supernovae daarentegen zijn definitieve gebeurtenissen: de ster die de supernova veroorzaakt bestaat niet meer in zijn oorspronkelijke vorm na de explosie.
Betekenis voor de astronomie
Supernovae spelen een cruciale rol in de verspreiding van zware elementen door het heelal en zijn belangrijk voor het begrijpen van de evolutie van sterren en sterrenstelsels. Nova’s zijn minder energierijk, maar geven wel inzicht in dubbelstersystemen en de processen die plaatsvinden rondom witte dwergen.
Welke zie je aan de nachtelijke hemel?
Novae worden af en toe waargenomen en kunnen opvallen als plotselinge ‘nieuwe’ sterren aan de hemel die na verloop van tijd weer verdwijnen. Supernovae zijn zeldzamer en worden meestal met behulp van telescopen waargenomen, maar kunnen in uitzonderlijke gevallen met het blote oog zichtbaar zijn, zoals de beroemde supernova van 1054 die leidde tot de Krabnevel.
